Có 1 câu hỏi rất thú vị về trí nhớ của con người: “Từ khi sinh ra cho đến bây giờ, bạn nhớ nhất điều gì?” Câu trả lời rất đa dạng. Người thì nói họ nhớ nhất người thân: cha mẹ, vợ chồng, con cái; Người bảo nhớ quê hương, trường học, thày cô, bạn bè…Người thì nhớ mối tình xưa, kỷ niệm đẹp, quà tặng, nụ hôn đầu, thi đỗ, trúng số, kiếm việc, thoát nạn… Người khảng định nhớ nhất lần thi trượt, bệnh nặng, tai nạn, thất tình, mất tiền, tan vỡ…Nếu tin vào cấu trúc “ngũ uẩn” và ý nghĩa “tự hoàn thiện” của mỗi người, bạn sẽ nhận ra 3 nỗi nhớ lớn nhất của con người, chính là:
(1) Nỗi nhớ thứ nhất: Nhớ tới Bản Ngã. Cái thứ bản chất cụ thể mà lại vô hình cứ đeo đuổi ta. Ta là ai? Tại sao ta được sinh ra? cuộc sống có ý nghĩa gì với ta? ta sẽ đi về đâu? Đâu là bản chất của ta? Tại sao ta gặp người này, ko gặp hoặc phải rời xa người kia? Tại sao cuộc đời ta lại thế này?…
(2) Nỗi nhớ thứ hai: Nhớ cách thoả mãn dục vọng của Bản Ngã. S. Freud gọi đó là thị dục huyễn ngã, lớn kinh khủng: lòng tự trọng, muốn khảng định mình. Ta nhớ đến lúc nghe người khác ca tụng, gọi ta bằng cái danh to, ông này bà nọ, thấy có oai ko? nghe có sướng ko? lưu danh muôn đời ư?…
(3) Nỗi nhớ thứ ba: Nhớ tới cái Tôi (giả ngã). Điều này thấy rõ khi ta nhìn 1 bức ảnh tập thể. Ta luôn tìm xem mình có đó không, mặt mình thế nào, trông mình ra sao? Cái “tôi” đó ám ảnh ta và thúc đẩy ta “tôi luyện”, khảng định cái tôi, cái riêng có…Ta nhớ lắm cái dục vọng bản năng con người và cách thức thoả mãn dục vọng đó…
Như thế, 3 nỗi nhớ ấy của con người rất lớn, lớn khủng khiếp. Ở trạng thái tiêu cực, nỗi nhớ bộc lộ Tham-Sân-Si. Ở trạng thái tích cực, nỗi nhớ đó hướng về Chân-Thiện- Mỹ. Dù nhận ra hay ko, nỗi nhớ đang thường trực trong tâm trí ta, có thể ở dạng ROM (read-only) hay RAM (random-access). Cái đó thật khó quên. Nếu quên tất cả, có lẽ đã xong 1 kiếp người!