Niềm vui thấu cảm (Sympathetic Joy) – Phương pháp giúp tẩy sạch lòng đố kỵ

Mudita là tâm thứ ba trong Tứ Vô Lượng Tâm. Nó thường được dịch là niềm vui thấu cảm, mudita là phẩm chất vui mừng trước những niềm vui của người khác. Cũng như trắc ẩn là lòng nhân từ trước khổ đau, mudita là lòng nhân từ trước niềm vui của người khác.

Người ta thường tập trung nhiều vào các phương pháp thực hành xoay quanh lòng trắc ẩn và tâm từ. Còn việc thực hành mudita nhìn chung là ít được bàn đến, song đó lại là một phẩm chất quan trọng cần trau dồi trong cuộc sống chúng ta. Thiền Mudita cho phép chúng ta có mặt bên người khác, quý trọng hạnh phúc của họ, và làm việc với cảm giác đố kỵ.

Phẩm chất của Mudita

Một trong những cái khó về mudita là nó thiếu một từ tiếng Anh tương đương hoàn hảo. Chúng ta thực sự không có một từ nào bao quát được ý nghĩa của mudita. Thuật ngữ thường được dùng là “niềm vui thấu cảm” là từ gần nghĩa nhất trong tiếng Anh của chúng ta. Nói một cách đơn giản nhất, mudita là phẩm chất của niềm vui thấu cảm khi thấy người khác đang hưởng hạnh phúc.

Bạn có thể nghĩ về mudita theo một vài cách. Đầu tiên, nó là phẩm chất có mặt với sự hiện diện và dịu dàng trước niềm vui xung quanh bạn. Khi người khác hạnh phúc, mudita là phẩm chất của trái tim, cho phép chúng ta thực lòng vui mừng như thể bản thân chúng ta cũng đang vui. Hãy thử nghĩ về một lần nào đó trong cuộc đời bạn mà ai đó thân thiết với bạn đã đạt được thành tựu hay hạnh phúc. Hãy dừng lại trong giây lát và thực sự chú tâm đến niềm vui bằng tấm lòng rộng mở và hiện diện, xem thử liệu bạn có thể tìm thấy niềm vui nào cho riêng mình trước hạnh phúc của họ hay không.

Một cách khác để nghĩ về niềm vui thấu cảm là thông qua lăng kính của tâm từ (metta). Metta là phẩm chất của sự quan tâm đến hạnh phúc của người khác và bản thân chúng ta. Khi tâm từ tiếp xúc với nỗi đau đớn hay đau khổ, nó trở thành lòng trắc ẩn. Khi tâm từ tiếp xúc với niềm vui, nó trở thành mudita. Khi bạn mở rộng tấm lòng để quan tâm đến hạnh phúc của người khác, tự nhiên bạn sẽ vui mừng trước hạnh phúc của họ. 

Tâm Từ Thực hành căn bản –  Tác giả: Bhante Henepola Gunaratana

Cuốn sách là sự giới thiệu đơn giản, gần gũi, rõ ràng và tuyệt vời về Tâm Từ và được đánh giá là một cẩm nang tiêu chuẩn cho việc thực hành metta

Những lợi ích của việc thực hành Niềm vui Thấu cảm  

Trong giáo pháp nhà Phật, mọi phương pháp thực hành đều có một kẻ thù xa, hay một phẩm chất đối lập. Khi bạn cố gắng nuôi dưỡng mudita trong cuộc sống, bạn sẽ tránh xa khỏi những kẻ thù này.

Kẻ thù đầu tiên và thường gặp nhất của mudita là lòng đố kỵ. Đố kỵ là một phẩm chất phổ biến có thể khiến ta khó mà chung vui với người khác. Đặc biệt khi đối mặt với một người khó ưa trong cuộc sống của chúng ta, chúng ta khó mà trân quý niềm vui của họ. Thay vào đó, chúng ta phán xét, rơi vào đố kỵ hay tảng lờ thành công của họ. Với sự thực hành niềm vui thấu cảm, bạn có thể huấn luyện cho trái tim biết trân quý những khoảnh khắc đó và giải thoát bản thân khỏi sự kìm kẹp của lòng đố kỵ.

Một phẩm chất khác thường được coi là kẻ thù xa của niềm vui thấu cảm là lòng tham. Lòng tham là một trong ba bất thiện căn hay ba nguyên nhân căn bản của khổ đau trong đạo Phật. Việc thực hành mudita có thể giúp chúng ta thực sự quý trọng những khoảnh khắc vui mừng mà chúng ta và người khác được tận hưởng. Thay vì để cho những niềm vui này xuất hiện rồi biến mất mà không biết quý trọng, chúng ta trở nên đủ đầy nhờ những giây phút vui vẻ.

Ngoài ra còn có một kẻ thù thường được mô tả bằng từ tiếng Đức schadenfreude. Schadenfreude không có từ tương đương trong tiếng Anh, nhưng nó mô tả về trải nghiệm tìm thấy niềm vui trong thất bại hoặc khổ đau của người khác. Mặc dù biết điều này là bất thiện, nhưng tất cả chúng ta đều từng có kinh nghiệm này. Một người nào đó mà chúng ta ghét hoặc khó ưa đang gặp rắc rối, và chúng ta như mở cờ trong bụng. Nhờ thực hành mudita, chúng ta có thể giải thoát bản thân khỏi trải nghiệm này.

Một lợi ích lớn khác mà chúng ta nhận được nhờ thực hành niềm vui thấu cảm là một tâm trí bình thản và tự chủ. Mudita là một thực hành samatha (phương pháp thiền tĩnh lặng (an chỉ) để phát triển chánh định nhằm đạt được nhất tâm gọi là Định), hay một kỹ thuật nhằm đạt được sự tập trung. Thực hành Mudita được xem như một cách để tập trung, tăng cường định, và làm tâm an. Điều này giúp ích cho chúng ta cả trong những phương pháp thực hành thiền định khác lẫn cuộc sống thường ngày của ta.

Thực hành Mudita  

Để nuôi dưỡng mudita, bạn có thể dùng phương pháp thiền mudita. Có nhiều cách để thực hành và chúng tôi sẽ đưa ra vài phương pháp phù hợp với chúng ta. Điều quan trọng là cũng cần xem xét việc thực hành mudita trong cuộc sống hằng ngày, và có mặt vì người khác. Cũng như những thực hành khác, niềm vui thấu cảm đòi hỏi chánh niệm và tỉnh giác. Giảng sư Jack Kornfield từng nói:

Mudita là niềm vui và hạnh phúc được kinh nghiệm cho chính mình và tha nhân. Niềm vui này bẩm sinh đã có trong tất cả mọi người, chứ nó không chỉ bị giới hạn ở sự ngây thơ thời thơ ấu. Nó sống trong mỗi chúng ta, và chánh niệm chính là cửa ngõ. Thiền cho phép chúng ta hiện diện với bản thân, với người khác và với sự kỳ diệu và vẻ đẹp của hiện thân bí ẩn của chúng ta.

Thiền Mudita  

Có nhiều kiểu thiền khác nhau, và mudita là một kiểu thiền mà bạn có thể kết hợp vào những thói quen đều đặn của mình. Mặc dù bạn có thể nuôi dưỡng niềm vui thấu cảm bằng nhiều cách khác nhau, nhưng chúng tôi sẽ đề cập đến cách thực hành truyền thống và cách thực hiện. Dưới đây là hướng dẫn thiền mudita.

Để bắt đầu một thời thiền mudita, tôi khuyên bạn nên ngồi thẳng lưng hết mức có thể. Khi bạn bắt đầu thực hành, hãy kết nối với trái tim mình ngay lập tức. Hãy ngồi theo cách mang lại cho bạn cảm giác tử tế và nhẹ nhàng. Cho phép cơ thể được thư giãn, và mời gọi cảm giác thư thái dễ chịu. Bạn có thể dành vài phút để tập trung vào cơ thể hoặc hơi thở nếu bạn muốn giúp bản thân được lắng dịu xuống.

Bạn có thể bắt đầu thực hành mudita bằng cách nhớ đến một ai đó trong cuộc sống của bạn mà bạn xếp họ vào loại “bạn tốt.” Đây có thể là một người thân yêu, một thành viên trong gia đình, một người bạn hoặc có thể là một giáo viên. Điểm mấu chốt là tìm được một người nào đó mà bạn dễ dàng quan tâm và trân trọng.

Khi nghĩ đến người này, hãy xem liệu bạn có thể hình dung về họ đang tận hưởng niềm hạnh phúc hay không. Có thể bạn biết được thời gian gần đây họ đang có niềm vui nào đó. Còn nếu không, hãy thử hình dung người đó đang nở nụ cười mãn nguyện. Với ý định quan tâm đến hạnh phúc của họ và hiện diện bên họ, hãy bắt đầu nói ra vài cụm từ của niềm vui thấu cảm:

– Mong cho bạn được hạnh phúc.

– Mong cho hạnh phúc của bạn được tiếp tục dài lâu.

– Mong bạn biết trân quý niềm vui của mình.

– Tôi mừng cho bạn.

Bạn có thể đưa ra những cụm từ khác với mục đích đơn giản là để mở lòng. Nếu có thể, bạn hãy tìm vài nhịp điệu, có thể nói ra một cụm từ với mỗi lần thở ra. Biến các cụm từ này thành đối tượng nhận thức của bạn, hãy liên tục đưa tâm quay lại thực tại khi nó suy nghĩ miên man.

Bạn có thể tiếp tục vài phút trước khi chuyển sang đề mục truyền thống khác về một người trung lập, một người khó ưa và kết thúc là bản thân nếu bạn thích. Hãy nhớ rằng điều này không cần phải gây xúc động mạnh để đạt được hiệu quả. Đôi lúc làm việc với những thực hành về tâm có thể khá khô khan. Chừng nào bạn vẫn đang nỗ lực để nuôi dưỡng trái tim rộng mở này thì bạn vẫn đang làm rất tốt!

Mudita trong đời sống hằng ngày

Bạn cũng có thể cố gắng thực hành niềm vui thấu cảm trong cuộc sống thường ngày. Thiền chỉ là một công cụ để trau dồi phẩm chất này. Bạn có thể tiếp tục nuôi dưỡng phẩm chất mudita trong cuộc sống thường ngày bằng cách bỏ ra chút nỗ lực để tiếp cận niềm vui theo một cách mới mẻ.      

Trước tiên, hãy chú ý đến niềm vui khi nó khởi sinh. Đó không nhất thiết phải là người mà bạn biết rõ hay thân thiết. Nếu bạn thấy ai đó mỉm cười với bạn tại nơi làm việc, trong lúc đang uống cafe vào buổi sáng, hay trên xe buýt, hãy dành dành chút thời gian để bày tỏ lòng trân quý đối với niềm vui đó. Bạn thậm chí cũng có thể nói thầm vài cụm từ trong đầu. Bằng cách liên tục hiện diện vì niềm vui, bạn có thể huấn luyện cho con tim và tâm trí mình an trú trong sự quý trọng.

Một cách thực hành khác mà tôi thấy hữu ích trong việc nuôi dưỡng mudita trong đời sống thường ngày là chỉ cần đơn giản dừng lại để trân trọng những niềm vui mà cá nhân bạn kinh nghiệm. Luôn tìm kiếm những điều khiến bạn hạnh phúc. Chúng không cần phải là những thứ to tát. Có thể là bạn nhìn thấy một bông hoa đẹp, hoàn thành một nhiệm vụ, hay được gặp gỡ người thân yêu. Khi kinh nghiệm này xuất hiện, hãy dừng lại để chú ý đến trải nghiệm cơ thể và tinh thần.  

Theo chia sẻ của nhà tâm lý học thần kinh Rick Hanson trong cuốn sách Bộ não của Phật (Buddha’s Brain: The Practical Neuroscience of Happiness, Love, and Wisdom), điều này có thể giúp thiết lập lại não bộ. Bạn đang tập cho TÂM thấy được tầm quan trọng trong những khoảnh khắc vui vẻ, và trao cho chúng nhiều giá trị hơn khi chúng xuất hiện trong tương lai. Khi bạn làm điều này nhiều lần, tự nhiên bạn sẽ thường xuyên nhận ra nhiều niềm vui hơn trong cuộc sống của mình.

Hãy nhớ rằng việc thực hành niềm vui thấu cảm là: một thực hành. Cho nên nó đòi hỏi thời gian, và bạn có thể gặp vài khó khăn. Sự phán xét, ác cảm hay ganh tỵ có thể sinh khởi. Bạn có thể trải qua những khoảng thời gian mà cảm tưởng như mình chẳng đi tới đâu. Nó là một quá trình chậm rãi, và ta phải kiên nhẫn. Với sự nỗ lực, chúng ta sẽ thấy những lợi lạc của phương pháp thực hành này trong các thời thiền và trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta.

Nguồn

https://oneminddharma.com/mudita/