Không bao giờ phàn nàn, không bao giờ giải thích

25 tuổi, John D. Rockefeller điều hành một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất nước Mỹ.

31 tuổi, ông trở thành nhà kinh doanh dầu mỏ lớn nhất thế giới.

38 tuổi, ông chi phối 90% lượng dầu mỏ ở Mỹ.

Nghỉ hưu ở tuổi 58, ông là người giàu nhất nước Mỹ.

Cuối đời, ông trở thành người giàu nhất thế giới.

Trong mắt những người chỉ trích, Rockefeller là một nhà tư bản tàn nhẫn và tham lam, người đã phá vỡ sự cạnh tranh và tạo ra sự độc quyền. Còn những người ủng hộ Rockefeller lại xem ông là thiên tài kinh doanh (công việc kinh doanh của ông phát đạt ngay trong khủng hoảng kinh tế). Họ coi ông là đại diện cho mẫu đàn ông tự lập ý tưởng, ổn định được một ngành công nghiệp bất ổn, tạo ra công ăn việc làm, hạ giá dầu và là nhà từ thiện vĩ đại nhất lịch sử.

Hiếm khi nào trong lịch sử có một nhân vật mâu thuẫn như thế. May mắn thay, bạn có thể học tập nhiều nguyên tắc mà ông vua dầu mỏ này đã áp dụng để xây dựng đế chế của mình vươn đến thành công trong mọi hoạt động.

Nếu có một nguyên tắc bao quát về thành công của Rockefeller thì nó được bao hàm trong châm ngôn:

“Tôi thà kiểm soát chính mình còn hơn để người khác kiểm soát tôi.”

Một trong những nét tính cách nổi bật của Rockefeller là sự tự chủ kỳ quái. Ông không ngừng tự rèn luyện cách làm chủ cảm xúc, khao khát hướng tất cả những mong muốn của mình đến mục tiêu. Ông đặt ra mục tiêu lớn, sau đó thực hiện đều đặn và nghiêm túc. Rockefeller hiểu rằng nếu muốn trở thành ông chủ của chính mình, trước hết bạn phải học cách làm chủ bản thân.

Không ngừng luyện tập tính kiên trì

Rockefeller sinh ra trong một ngôi nhà gỗ ở New York vào năm 1839. Mẹ ông là người sùng đạo, còn cha ông là nhân viên bán mỡ trăn, đi hết nhà này đến nhà khác bán liệu pháp chữa trị “thực vật học”. Gia đình Rockefeller chỉ vừa đủ sống và tài chính thường xuyên bấp bênh, phụ thuộc vào người cha.

Rockefeller phụ giúp việc của gia đình và trông em. Ông luôn hướng đến những điều to lớn dù cũng chưa biết mình phải làm như thế nào. Ở trường, ông bị đánh giá là học sinh yếu kém, chậm tiến và nhạt nhòa với các bạn cùng lớp. Đến khi ông thành công thì bạn bè còn phải chật vật để nhớ xem ông là ai: “Tôi nhớ John không xuất sắc ở lĩnh vực nào cả… Cậu ta chẳng có điểm gì để mọi người chú ý đến cậu ta”. Nhưng người này cũng nói thêm: “Tôi nhớ cậu ấy làm việc gì cũng chăm chỉ; ít nói và rất siêng năng học hành”. Rõ ràng là Rockefeller không thông minh nhưng lại đáng tin cậy. Ông luôn kiên trì học tập, mặc dù “việc học không hề dễ dàng đối với tôi “.

Rockefeller phát hiện ra mình giỏi các con số, ông bỏ học cấp 3 để học sâu hơn về cách quản lý con số. Đăng ký khóa học kinh doanh kéo dài 3 tháng tại một trường thương mại, ông được học cơ bản về kế toán và ngân hàng.

Háo hức muốn thoát khỏi người cha tai tiếng và trở thành một người tự chủ và độc lập, Rockefeller rời vùng quê Ohio để bắt đầu cuộc sống riêng ở Cleveland và tìm công việc đầu tiên. Mong muốn tìm được một vị trí ở công ty lớn và danh tiếng để có cơ hội học hỏi và phát triển, ông lập danh sách những doanh nghiệp, ngân hàng và công ty được đánh giá cao nhất. Mỗi ngày, Rockefeller mặc bộ vest màu tối màu, cạo râu và đánh bóng giày ra đường tìm việc. Tại mỗi công ty, ông đều xin được nói chuyện với người đứng đầu rồi sau đó vào thẳng vấn đề:“Tôi có kiến thức về kế toán và tôi muốn làm việc ở đây”.

Thị trường lao động lúc này rất khắt khe và phản hồi ông nhận được không mấy khả quan. Không ai muốn thuê một cậu nhóc 16 tuổi, và rất ít người thật sự muốn tiếp chuyện với ông. Nhưng chàng trai không hề nhụt chí. Ông không chấp nhận việc trở về nhà và phụ thuộc người khác. Khi đã đi hết các công ty trong danh sách mà vẫn chưa tìm được việc, ông bắt đầu lại từ đầu danh sách và đến các công ty một lần nữa. Có công ty ông còn đến tận 3 lần. Ông xem quá trình tìm việc như công việc của mình: “Ngày nào tôi cũng chăm chỉ làm việc – công việc của tôi là tìm việc. Tôi dành cả ngày để làm việc đó”.

Từ sáng sớm đến chiều tối, 6 ngày một tuần, trong 6 tuần, Rockefeller vẫn tiếp tục hành trình tìm việc. Cuối cùng, vào ngày 26 tháng 9 năm 1855, ông đã nghe được câu mình hằng mong đợi: “Chúng tôi sẽ cho cậu một cơ hội”. Công ty sản xuất nhỏ Hewitt & Tuttle đang cần gấp một trợ lý kế toán, và đề nghị Rockefeller vào làm việc ngay lập tức. Kể từ đó, Rockefeller gọi đây là “Ngày công việc” và hàng năm ông kỷ niệm ngày này còn lớn hơn sinh nhật mình vì đó là bước ngoặt lớn trong cuộc đời.

Duy trì sự điềm đạm và trầm tĩnh

Khi còn nhỏ, mẹ của ông đã dạy rằng: “Làm chủ chính mình giúp ta giành chiến thắng, vì nó có nghĩa là ta làm chủ được người khác”.

Thời còn trẻ, ông rất nóng tính nhưng đã từ học cách kiểm soát và duy trì tới cuối đời thái độ bình thản đến đáng kinh ngạc. Người khác càng lo lắng, thì ông càng bình thản. Sự điềm tĩnh của ông đi kèm với vẻ kín đáo: ông ít khi tiết lộ suy nghĩ của mình, ngay cả với những đồng nghiệp thân thiết.

Đó không chỉ là sở thích hay tính cách mà còn là một chiến lược có chủ ý; làm chủ tâm trạng và sống theo châm ngôn: “Thành công đến từ việc dóng tai lên nghe và ngậm chặt miệng”.

Trong quan hệ với nhân viên, bất kể nhân viên cấp thấp đến mấy, ông cũng không bao giờ bực tức, ngay cả khi họ kêu ca than phiền. Một nhân viên tại nhà máy lọc dầu kể lại: “Ngài Rockefeller luôn gật đầu chào và nói chuyện tử tế với mọi người, không bao giờ quên ai. Công ty đã trải qua khoảng thời gian khó khăn trong những năm đầu hoạt động, nhưng tôi chưa bao giờ thấy ngài Rockefeller không thân thiện cả. Không có gì có thế kích động được ngài ấy”.

Ông không bao giờ lên giọng, nói lời xúc phạm, hay cư xử bất lịch sự. Nhiều nhân viên nhận xét ông là người công bằng, không nhỏ nhen hay tỏ vẻ độc tài.

Tin rằng im lặng cũng là sức mạnh, Rockefeller lắng nghe nhiều hơn trong các cuộc họp với những người đứng đầu công ty. Sự điềm tỉnh này góp phần gia tăng sức ảnh hưởng của ông trong phòng họp. Ông càng im lặng, sự hiện diện của ông càng có sức nặng. Ngay cả khi các đồng nghiệp đang tranh luận gay gắt, vị chủ tịch của Standard Oil vẫn giữ vẻ điềm tĩnh. Như một giám đốc kể lại, “Tôi đã chứng kiến những cuộc họp mà các thành viên quá khích nói những lời lẽ không hay và có những cử chỉ đe dọa, nhưng ngài Rockefeller vẫn hết sức lịch sự, tiếp tục chủ trì cuộc họp”.

Khi đối mặt với đối thủ, vẻ điềm tĩnh của Rockefeller khiến họ mất bình tĩnh. Khoảng lặng dài khi đàm phán thường khiến đối phương cảm thấy bối rối. Ông thường trả lời những câu chất vấn hóc búa một cách chậm rãi và đĩnh đạc, phá hỏng mục đích của đối phương. Rockefeller thích kể câu chuyện về một nhà cung cấp tức giận xông vào văn phòng ông và tuôn ra một tràng chỉ trích. Rockefeller ngồi quay mặt vào trong, khom lưng trước bàn làm việc cho tới khi người kia nói xong. Sau đó, ông quay lại và bình thản nói, “Tôi không nghe kịp những điều anh vừa nói. Anh vui lòng lặp lại giúp tôi được không?”.

Rockefeller cũng thận trọng bảo vệ sự riêng tư, thường xuyên từ chối các lời mời phỏng vấn. Không chỉ vì ông không thích người khác soi mói việc kinh doanh của mình, mà còn vì ông tin rằng càng tránh xa báo chí, càng duy trì được hứng thú của công chúng. Ngoài ra, ông cảm thấy trả lời phỏng vấn rất dễ vô tình để lộ bí mật kinh doanh vốn cần giữ kín.

Ngay cả khi báo giới chỉ trích ông, Rockefeller vẫn chọn giữ im lặng. Ông rất hiếm khi đọc những lời chỉ trích này vì ông khinh thường những chỉ trích từ người mà ông cảm thấy không liên quan đến công ty mình: “Đứng ở chỗ thoải mái và buông lời chỉ trích thì dễ, làm việc và nỗ lực kiếm được quyền đưa ra kết luận lại là chuyện khác”. Ông không cần sự chấp nhận của người khác, đặc biệt là những người ông không hề tôn trọng.

Lời giải thích tốt nhất cho phản ứng “không phàn nàn, không giải thích” của ông có lẽ nằm trong câu chuyện do một người bạn kể lại. Hai người đang dạo quanh khu đất của Rockefeller, người bạn này thúc giục ông phản hồi lại những lời chỉ trích. Rockefeller chỉ vào con sâu bướm và nói: “Nếu tôi dẫm lên con sâu, nó sẽ được chú ý đến. Còn nếu tôi phớt lờ thì sẽ chẳng ai biết nó tồn tại cả”.

Muốn giàu có, phải có mục đích lớn hơn sự giàu có

Chỉ có những kẻ ngốc mới kiêu hãnh vì tiền bạc

Trong suốt cuộc đời, Rockefeller luôn cần mẫn nuôi dưỡng đức tính khiêm tốn. Ngay từ đầu sự nghiệp, ông đã hiểu quyền lực và sự giàu có dẫn đến sự ngạo mạn và cố gắng không bị “cái tôi” điều khiển.

Khi vị trí ngày càng cao, ông ghi nhớ câu “Trèo cao ngã đau” mỗi ngày. Mỗi đêm, nằm trên giường, ông suy ngẫm về sự bất định của ngành dầu mỏ và sự phù du của thành công, rồi tự nhắc nhở bản thân đừng cao ngạo trước bất kỳ quan niệm ngu ngốc nào.

Dù sau này khi đã trở thành người giàu có nhất nước Mỹ, Rockefeller lại càng trân trọng cơ hội được gặp gỡ mọi người. Rockefeller luôn hứng thú và hiếu kỳ về người khác, bất kể họ thuộc tầng lớp nào. Đi đến đâu ông cũng hỏi han những người ông gặp, và chăm chú lắng nghe điều họ nói.

Trong công việc, ông mong muốn tìm hiểu tất cả mọi người, bất kể cấp bậc cao thấp trong công ty. Qua những chuyến thăm mỏ dầu, người ta đặt cho Rockefeller biệt danh “Ngài bọt biển” vì ông luôn hăng hái quan sát và tiếp thu mọi thông tin về cách mọi thứ vận hành. Ông không chỉ nói chuyện với người giám sát mà còn cả những người thợ khoan dầu nữa.

Khi đi kiểm tra cơ sở vật chất tại Standard Oil, ông luôn hỏi người giám sát xem liệu công việc có thể được cải thiện như thế nào, ghi chú lại những đề nghị của họ vào sổ tay mà ông luôn mang theo bên mình. Rockefeller có niềm tin vững chắc rằng: “Quan trọng là phải nhớ điều người khác nói với mình, thay vì điều bản thân mình đã biết”.

Trong những cuộc họp ban giám đốc của Standard Oil, Rockefeller không ngồi ở đầu bàn họp mà ngồi giữa những đồng nghiệp. Ông hỏi ý kiến mọi người trước khi đưa ra ý kiến của mình. Ngay cả khi đó, ông đưa ra ý kiến của mình dưới dạng lời đề nghị hoặc câu hỏi. Thay vì bắt mọi người nghe theo mình, ông luôn dùng từ “chúng ta” thay vì “tôi”, khuyến khích sự thỏa hiệp và mong muốn quyết định được dựa trên sự nhất trí. Ông thích quản lý mọi cấp bậc trong Standard Oil một cách chừng mực và cho đồng nghiệp và cấp dưới có quyền tự chủ tối đa.

Người kinh doanh với ý tưởng làm giàu sẽ không thành công; bạn phải có một tham vọng lớn hơn thế

Khi còn trẻ, Rockefeller muốn trở nên giàu có, và ông hoàn toàn được thúc đẩy bởi đam mê làm giàu. Nhưng quan trọng là động lực xây dựng doanh nghiệp của ông không chỉ dựa vào tham vọng này, mà còn bởi sự thỏa mãn và các mục tiêu.

Đầu tiên, ông yêu thích công việc của mình, tính chất, sự tự chủ và thử thách mà công việc mang lại. Trong công việc đầu tiên, ông làm việc chăm chỉ từ sáng sớm đến tối mịt không chỉ để gây ấn tượng với sếp mà còn vì công việc thú vị đối với ông. Niềm yêu thích công việc được duy trì bởi một động lực lớn hơn là đơn thuần chỉ để tích góp tiền bạc.

Khi Rockefeller ngày càng thăng tiến, ông làm việc không chỉ vì sự thỏa mãn vốn có, hay để kiếm tiền, mà là hướng đến mục đích lớn hơn. Đầu tiên, ông muốn là người tiên phong cho phong cách kinh doanh mới. Rockefeller có một tầm nhìn và mong muốn xây dựng tương lai bền vững và lâu dài cho ngành dầu mỏ. Mục tiêu của ông chính là một cuộc cách mạng kinh tế mà ông tin tưởng rằng sẽ đem lại lợi ích cho cả quốc gia:

“Tôi không có tham vọng làm giàu. Làm việc chỉ để kiếm tiền chưa bao giờ là mục tiêu của tôi. Tôi nhìn thấy một tương lai tươi sáng cho đất nước, và tôi muốn góp phần biến đất nước ta tuyệt vời hơn. Tôi có tham vọng xây dựng đất nước.”

Ông xem sứ mệnh vĩ đại nhất đời mình là ổn định ngành công nghiệp, tạo việc làm và hạ giá dầu, giá xăng để phần lớn người dân có thể chi trả và sử dụng.

Ngoài ra, mục đích xây dựng đế chế công nghiệp của Rockefeller còn thể hiện qua việc càng có nhiều tiền, ông càng quyên góp nhiều. Trong năm đầu tiên làm kế toán, mặc dù tiền lương chỉ đủ sống, Rockefeller đóng góp khoảng 6% số tiền của mình cho từ thiện. Đến năm 20 tuổi, ông luôn đóng góp hơn 10%. Sau này, ông tài trợ cho những dự án lớn và tham vọng hơn, bao gồm các trường đại học, cơ sở nghiên cứu y khoa, trường học và các chiến dịch sức khỏe toàn cầu. Cho đến khi qua đời, ông đã quyên góp gần 540 triệu USD.

Rockefeller thấy làm giàu cũng như mọi công việc hoặc sứ mệnh khác. Sự giàu có thường là kết quả của quá trình theo đuổi những mục tiêu khác, hơn là từ quá trình thay đổi chính sự giàu có. Việc có mục tiêu lớn hơn tiền tài danh vọng được cho là yếu tố góp phần làm nên thành công của Rockefeller.

Luôn chú trọng đến tiểu tiết

Rockefeller thành công không chỉ vì trí thông minh bẩm sinh mà còn vì thói quen làm việc cẩn thận và chú trọng tiểu tiết. Về vẻ bề ngoài, Rockefeller luôn ăn mặc chỉnh tề và tươm tất. Râu luôn được cạo sạch và giày luôn được đánh bóng. Với những cuộc họp, ông luôn có ý thức đến đúng giờ, tin rằng “Không ai có quyền vô cơ chiếm lấy thời gian của người khác”.

Ông luôn tuân theo thời gian biểu – phân chia khoảng thời gian nhất định cho công việc, gia đình, niềm tin, sở thích và thực hiện đúng theo đó. Trong kinh doanh, ông luôn trả nợ và hoàn thành hợp đồng đúng hạn. Khi đọc thư cho thư ký viết, ông sẽ viết nháp 5-6 bản, điều chỉnh từ ngữ cho đến khi cảm thấy nó truyền tải đúng ý ông nhất. Ông cũng rất kỹ lưỡng trong việc ký những lá thư này.

Còn về công việc kế toán, Rockefeller luôn tràn đầy nhiệt huyết. Ông luôn tôn trọng những con số và sự kiện, bất kể nó nhỏ thế nào. Nếu có một lỗi nhỏ trong hóa đơn, Rockefeller nhận ra ngay. Dù sai xót chỉ đáng vài xu, ông cũng yêu cầu lỗi đó phải được sửa chữa.

Là chủ tịch công ty Standard Oil, ông luôn quản lý mọi con số được tạo ra trong đế chế hỗn loạn của mình, vì nó cho phép ông có cái nhìn khách quan về tình hình hoạt động và biết khi nào dữ liệu không trùng khớp với báo cáo từ cấp dưới. Mỗi chi phí trong Standard Oil đều được tính toán đến nhiều số lẻ. Rockefeller tin rằng: “Thứ gì đo lường được thì quản lý được”.

Một số người cho rằng sự ám ảnh về tiểu tiết này là quá mức và phí sức, nhưng Rockefeller biết rằng những sự điều chỉnh nhỏ có thể sẽ tạo ra ảnh hưởng lớn. Ví dụ, khi thăm quan nhà máy, ông nhìn thấy công nhân niêm phong những thùng dầu sắp xuất khẩu bằng 40 giọt chất hàn. Ông yêu cầu quản đốc thử chỉ dùng 38 giọt thì thấy một vài thùng bị rỉ, nhưng khi tăng lên 39 giọt thì các thùng đều được hàn kín, vì thế họ đã thay đổi phương pháp để tiết kiệm hàng trăm ngàn USD cho công ty.

Sống cần kiệm, bất kể hoàn cảnh

Rockefeller tin rằng một trong những yếu tố quan trọng nhất định hình thành công của ông là theo dõi mọi khoản chi tiêu và tiết kiệm. Từ khi còn trẻ, ông đã ghi chép tình hình tài chính của mình và một cuốn sổ nhỏ màu đỏ mà ông đặt tên là “Sổ Cái A.” Khi đã về già, không để nó trong một két sắt như một di sản. Trong giai đoạn khó khăn khi ông còn là trợ lý kế toán ở Cleveland, ông sống giản dị nhất có thể.

Thậm chí khi đã giàu có, số kế toán cá nhân trở nên dày đặt và phức tạp hơn ông vẫn tự quản lý sổ sách, chỉnh sửa những lỗi nhỏ nhất chứ không nhờ đến các chuyên gia. Mặc dù giờ đây phải chi trả cho bất kì món đồ nào trong cột chi tiêu, Rockefeller vẫn tiếp tục sống giản dị. Ông mua và cho xây dựng những căn nhà lớn nhưng chúng khá khiêm tốn so với khả năng tài chính của ông. Ông thiết kế và trang trí nhà cửa không phải để gây ấn tượng với người khác mà đơn giản là cho gia đình, và ông chọn phong cách không phô trương.

Rockefeller giữ thói quen tiết kiệm của mình cả đời. Ông giữ lại giấy và dây buộc của những bưu kiện được gửi đến, mặc quần áo đến khi nó sờn đi, và xuống nhà giữa đêm để tắt những chiếc đèn còn sáng. Khi chơi golf, ông luôn sử dụng bóng golf cũ. Khi thấy người khác dùng banh mới, ông ngạc nhiên thốt lên, “Hẳn là họ giàu có lắm!” Vào những ngày lễ, vợ chồng ông tặng nhau những món quà thiết thực như bút hoặc găng tay, sau đó viết cho nhau những dòng thư dạt dào tình cảm, bày tỏ rằng họ trân trọng món quà đến mức nào.

Vợ chồng Rockefeller rất muốn dạy con của mình lối sống tiết kiệm. Để con trân trọng những gì mình có, hai người cố gắng không thể hiện cho con biết mức độ giàu có của gia đình. Các con của họ chưa bao giờ đi tham quan nhà máy lọc dầu hay văn phòng của cha. Mỗi người được yêu cầu có sổ kế toán riêng, họ có thể kiếm tiền tiêu vặt bằng cách làm những việc như sửa bình hoa, diệt ruồi, nhổ cỏ, chặt củi và không ăn kẹo. Họ mặc quần áo cũ của anh chị và chỉ nhận được một ít quà và đồ chơi. Khi cả 4 người con đều muốn mua xe đạp, Rockefeller quyết định chỉ mua một chiếc để các con học cách chia sẻ.

Ở mặt nào đó, sự tiết kiệm của Rockefeller không hẳn là về tiền bạc – mà là một cách luyện tập một nhân tố tạo ra thành công ngay từ đầu và duy trì nó đến cuối cùng: Sự tự chủ.

 

Mai Lâm dịch  – theo Cafebiz

Nguồn: https://www.artofmanliness.com/character/manly-lessons/john-rockefellers-keys-to-success/