Từ điển Những Nỗi buồn Không tên bởi John Koenig

“Từ điển những nỗi buồn không tên” (The Dictionary of Obscure Sorrows) là bản danh mục những từ nhân tạo được John Koenig phát minh. Mỗi từ ngữ nhắm tới việc lấp lỗ hổng trong ngôn ngữ loài người bằng cách gọi tên những cảm xúc chúng ta đều ít nhất một lần trải qua nhưng chỉ biết lặng im vì ngôn từ bất lực.

Từ điển Những Nỗi buồn Không tên bởi John Koenig

Từ “sadness” (nỗi buồn) ban đầu có nghĩa là “sự viên mãn”, có nghĩa là uống cạn chén rượu cay nồng của những xúc cảm mãnh liệt. Nó không hề mang nghĩa “tuyệt vọng”, “phân tâm”, hay “cố tiết chế những xúc cảm đang tuôn trào”. Nó có nghĩa là “sự nhận thức”. Chiêm ngưỡng và để mình được hòa làm một với vũ trụ khôn cùng, ôm lấy cả niềm vui lẫn nỗi buồn, nhận ra chân bản chất của vũ trụ, thứ mà ta vẫn luôn hiểu lầm. Ôm lấy những điều Chưa biết và Không thể biết, ôm lấy sự gần gũi, sự xa cách và niềm tin, và sự chảy trôi của thời gian. Và hỡi các bạn, những con người đã, đang và sắp trải qua những xúc cảm tương tự, người Roma gọi chúng là “Lacrimae Rerum” tức “những giọt nước mắt rơi vì Thực tại”, còn tôi gọi chúng là NHỮNG NỖI BUỒN KHÔNG TÊN.

1. Giao khắc (Moment of Tangency) 

Người và tôi chưa từng gặp, rất nhiều lần rồi. Hẳn có đôi lần ta bước qua nhau trên mạng, hay trên đường. Người và tôi có thể sống cùng một khu suốt cả đời. Nhưng hiếm thấy thay, chúng ta cứ thế sượt qua nhau. Thế giới này quả là rộng lớn. Mỗi ngày chúng ta đều có đầy cơ hội gặp mặt, mà cứ vì triệu lý do nhỏ xíu, lại không thể thành hình. Những người dưng vô ý bỏ lỡ đối phương, người tri kỷ của đời mình, điểm gì cũng giống, chỉ thời gian địa điểm là không. Năm tháng qua đi, câu chuyện của họ diễn ra song song, hòa hợp xuyên thế giới, nhưng không ai biết người kia tồn tại. Nếu hai đường thẳng là song song, chúng sẽ không bao giờ gặp được nhau. Khó mà không ngẫm nghĩ xem giờ người ấy ở chốn nào, người ngày càng trôi xa chúng ta, ở một vũ trụ song song nào đó. Khó mà không đưa mắt nhìn người dung trong một đám đông, rồi tưởng tượng nếu đời người và tôi giao nhau, nếu mọi chuyện đổi khác, và cảm thấy lòng nhói lên vì một kết nối bị bỏ qua, khi mỗi người mỗi ngả, chẳng để lại gì trừ tiếng vọng của một thứ phải chăng đã nên tồn tại. Ta không thể biết phải có bao nhiêu thứ diễn ra đúng giờ đúng khắc để ta gặp được người ta yêu. Ta không thể biết duyên phận đã rẽ cho ta sang lối khác nhẹ nhàng đến đâu, gặp một người khác, gặp người tri kỷ. Có thể ta vẫn bảo với bạn bè đời ta định là thế. Hoặc đôi lúc nhìn lại đời mình và nhận ra, không phải tại người chẳng tại tôi, mà chỉ là trùng hợp. Nào ai biết được đâu.

2. VEMÖDALEN

Nỗi thất vọng khi chộp được một khoảnh khắc kỳ ảo nhưng vốn chẳng có gì mới mẻ vì hàng ngàn hàng vạn tấm ảnh tương tự đã được nhân loại chụp từ trước rồi: vẫn chỉ là cảnh hoàng hôn lung linh ấy, vẫn chỉ là thác nước hùng vĩ ấy, vẫn chỉ là bờ eo quyến rũ ấy, và vẫn chỉ là ánh nhìn đắm đuối của người con gái ta thương ấy mà thôi. Tất cả đều độc nhất, nhưng là độc nhất một cách phổ biến, độc nhất một cách đại trà — tức là độc nhất một cách sáo rỗng và rẻ tiền — chỉ ngang hàng với một thứ đồ nội thất vô hồn được sản xuất hàng loạt nhưng cố tình để bạn hưởng chút vui thú khi được tự tay lắp ráp.

Bạn là duy nhất. Còn 7 tỉ rưỡi người còn lại trên Trái Đất thì sao? Họ cũng độc nhất, giống như bạn vậy. Không ai trong chúng ta có xuất phát điểm giống nhau trong cuộc sống. Nhưng, liệu điều ấy có ý nghĩa gì không, khi mà định mệnh do mỗi người nhào nặn thành ra giống nhau y hệt, và có thể đổi chỗ cho nhau mà chẳng vị sếp nào có thể nhận ra? VEMÖDALEN Từ cái bọc trăm trứng, chúng ta tản đi muôn phương, với mục đích truy cầu những chân trời mới, để chộp được một điều gì đó đặc biệt, một điều gì đó của riêng ta. Vì tất cả chúng ta đều cố gắng tạo chất riêng cho mình nên khi bị “đụng hàng”, chúng ta không thể chối cãi rằng, thực ra, như mọi người khác, chúng ta dễ dàng bị nhầm lẫn với những kẻ “tầm thường”. Hãy thừa nhận rằng chúng ta chẳng khác biệt đến thế, rằng thế giới quan của chúng ta chẳng khác nhau là bao nhiêu, và rằng, ngày qua ngày, những bức hình độc nhất vô nhị kia vẫn sẽ luôn được sản xuất hàng loạt. Thật chẳng có gì đáng hổ thẹn khi chúng ta cười giòn vì một câu đùa cũ rích. Thật chẳng có gì đáng hổ thẹn khi chúng ta xào đi xáo lại cùng một bộ phim. Thật chẳng có gì đáng hổ thẹn khi chúng ta nói với nhau những câu từ muôn thuở, như thể chúng vừa mới nảy ra trong óc của mình. “Vở Kịch Vĩ Đại vẫn sẽ tiếp tục, và bạn vẫn sẽ tiếp tục diễn như bao người.” Tất nhiên, bạn và tôi, cùng với 7 tỉ rưỡi người khác sẽ để lại những dấu ấn riêng trong cuộc sống này. Nhưng, xét cho cùng, nếu chúng ta nhận ra rằng mình chẳng còn gì mới để nói, chẳng còn chi độc đáo để phát minh, mù quáng đi theo lối mòn đã được giẫm lên tự muôn thuở, thì cũng sẽ chẳng khác nào chúng ta chưa hề tồn tại trên quả đất này. Thông điệp này, hẳn nhiên, cũng đã được gửi đi cả ngàn lần. “Vở Kịch Vĩ Đại vẫn sẽ tiếp diễn.” Và khi đến phiên, bạn sẽ phải đọc lời thoại của mình.

3. Koinophobia 

Nỗi sợ rằng bản thân đã sống một cuộc đời tầm thường.
Chúng ta sinh ra với những kì vọng, và chết đi cùng những nuối tiếc.

Ở góc nhìn thứ nhất, cuộc đời bạn như một bộ tiểu thuyết hấp dẫn, mong manh, nhạy cảm và khó đoán. Nhưng khi nhìn từ góc nhìn thứ ba, mọi thứ dường như co lại, cho đến khi mờ dần đi… Mỗi khi nhìn lại cuộc đời mình, hay cố gắng trải đều nó ra trang giấy, bạn có thể thấy được nhiều điều hơn bao giờ hết. Và có vẻ nó còn bị lược đi một tí. Khiêm tốn hơn. Dường như trở nên xa lạ. Giờ thì bạn có thể quét lại cuộc sống của mình, tìm kiếm điều gì đó đẹp đẽ và thú vị. Nhưng bạn chỉ thấy một ngôi nhà bình thường trên một con đường bình thường nhỏ hơn nhiều so với bạn nghĩ. Những giấc mơ hoang dại, những khó khan tưởng chừng không thể vượt qua đang ở trước mắt bạn nhưng nó cũng trông thật nhỏ bé và tầm thường. Bạn nhớ về những vị thần vĩ đại, những kẻ phản diện khổng lồ. Nhưng tất cả những gì bạn thấy chỉ là những con người bình thường loanh quanh trong những phòng học và cơ quan bé tí, mỗi người chúng ta bước những bước nhỏ xíu như con cờ trên bàn cờ tỉ phú. Không quan trọng bạn quăng xúc xắc bao nhiêu lần, đó luôn là những bước bé tí, ở đây rồi ở đó. Làm những việc nhỏ nhặt. Nghỉ những kì nghỉ tạm bợ. Có những người bạn bình thường. Cùng vui vẻ ở những buổi tiệc nhỏ bé. Chán một ít. Nổi loạn cũng chỉ một ít. Có hàng ngàn thứ nhỏ bé như vậy, những thứ từng được cho là đại diện cho những điều lớn lao nào đó. Bạn nỗ lực gom tất cả lại như thể sợ rằng mình sẽ bỏ lỡ điều gì đó như một kho báu rơi ra từ phía sau xe tải khi bạn sơ ý chẳng hạn. Và có thể bạn tôn thờ cuộc sống của bạn vì những gì mà nó có. Dù rằng đó không phải là một cuộc đời đột phá. Bạn cũng chẳng buồn muốn thay đổi gì cả. Có lẽ khi đặt những viên gạch đầu tiên cho cuộc đời mình, khi bạn chừa ra những chỗ trống cho những khả năng, bạn cũng đã đánh mất đi một kì tích nào đó. Hoặc bạn chưa từng chọn sống cuộc đời đó. Như thể đó là một thế giới mà bạn không hề mong đợi. Một thế giới nhàm chán và tầm thường mà bạn luôn muốn tránh xa. Trôi nổi ở đâu đó phía trên nó, nơi mà không ai có thể nhìn xuống và thấy cuộc đời nhàm chán mà bạn đã xây dựng. Không ai khác ngoài bạn.

4. Zenosyne

Cảm thức rằng thời gian trôi đi ngày một nhanh hơn

Sự thật là, ngay sau khi được sinh ra, cuộc sống đã bắt đầu vụt lướt qua ngay trước mắt ta. Những tháng đầu tiên dài tựa thiên thu, khi bạn thấy mình như hòa làm một với cả vũ trụ, và chẳng có gì để làm ngoài chiêm ngưỡng Dòng Chảy Vĩ Đại ấy. Thuở ban đầu, thời gian đối với ta chẳng có nghĩa lý gì, dường như nó chỉ trôi đối với những người khác. Bạn đã quen với việc sống trong hiện tại bởi lẽ chẳng có gì làm mình phải lo toan. Nhưng chẳng chóng thì chầy, bạn không thể thờ ơ trước dòng chảy của thời gian nữa, và bị nó cuốn đi. Bạn chắc như đinh đóng cột rằng qua mỗi năm, mình lại trở thành một con người khác, được “nâng cấp” với một cơ thể mới, và hướng tới một tương lai sáng lạn hơn. Khi còn nhỏ, chúng ta chạy nhảy vui chơi nhiều đến nỗi dường như thế giới quanh mình ngừng chuyển động. Một kì nghỉ hè với gia đình dường như kéo dài vô tận. Bạn bắt đầu cảm nhận được dòng chảy của thời gian, bạn bắt đầu quen với nhịp điệu của nó, chỉ để nhận ra rằng: nó bắt đầu không chơi đủ tất cả các nốt. Rõ ràng là sinh nhật của bạn đến ngày một sớm hơn những năm trước đó. Chúng ta nên hiểu rằng không phải thế hệ trẻ luôn lãng phí tuổi trẻ của mình, mà là do những xúc cảm của họ mãnh liệt quá mức cần thiết. Chúng hoàn toàn ở mức bình thường, nếu bạn đã khấu trừ thứ “lạm phát cảm xúc” mà sức trẻ bơm them. Đối với những người đang độ thiếu niên, cuộc sống thật tuyệt vời và cũng thật tơi bời, bởi lẽ sự thực là vậy: một đột biến nhỏ nhất trong hành động cũng có thể dễ dàng thay đổi tương lai họ đã vạch sẵn. Bởi lẽ mỗi năm mới lại ngắn hơn một chút so với những năm trước đó. Vào những ngày sinh nhật của ta, trái đất lại quay về chính xác điểm ấy…trong quỹ đạo nhàm chán thường ngày quanh mặt trời. Chúng ta thường chúc nhau “có thật nhiều niềm vui”. Nhưng rồi ta sớm cảm nhận rằng: hình như quỹ đạo ấy đang dần siết lại thì phải? Để rồi đến lúc nhận ra rằng, hóa ra quỹ đạo ấy vốn là một hình xoắn trôn ốc không thể trở lui, thì ta đã đi được quá nửa chặng đường đời rồi. Khi mà bạn bắt đầu vứt bỏ thứ trọng tải dư thừa của những kí ức chẳng còn làm mình bận tâm, để cảm thấy rằng mình rơi ngày một nhanh hơn về phía Mặt Trời, cũng chính là lúc, dường như ngày nào cũng nhàm chán như ngày nào. Rồi đến một ngày, quá trình ấy trở thành tự động. Bằng chứng là, kể cả lúc đang ngồi yên, bạn cảm thấy như mình đang chạy hộc tốc đến đâu đó. Và kể cả nếu ngày mai, bạn có chạy nhanh hơn một chút, và có thể vươn tay ra xa hơn một chút, thì bạn vẫn sẽ cảm thấy từng phút từng giây vuột khỏi tay mình rồi lao xuống vực thẳm. Cuộc sống thật ngắn ngủi, và cũng dài đến nản lòng, nhưng không phải theo thứ tự ấy.

5. Kenopsia

Bạn có thể cảm được nó khi chuyển ra khỏi nhà, thấy rằng một nơi chốn nào đó có thể trống vắng tới mức nào. Đi qua hành lang một ngôi trường vào buổi tối, hay một văn phòng không sáng đèn lúc cuối tuần, khu vui chơi đã hết mùa. Nó đã từng nhộn nhịp tràn đầy sự sống, nhưng giờ nằm đó im lìm và bị bỏ rơi. Thật dễ để quên rằng hầu hết kí ức của bạn từng diễn ra ở những nơi chốn vẫn còn đây, những bức tường hầu như không đổi, thậm chí là vẫn còn những người cũ, những người vẫn tiếp tục dù vắng mặt bạn. Nhưng thế giới mà bạn từng biết, và những con người mà bạn vẫn hằng ghi nhớ đã bước tiếp từ lâu, bị thay thế bởi bao nhiêu người khác đi qua những cánh cửa đó. Bạn cố gắng nán lại đủ lâu để sống trong hoài niệm, và cuối cùng ở lại với cuộc đời mà bạn đã dành rất nhiều thời gian để gây dựng, hy vọng rằng cả thế giới sẽ cùng ở lại cho bớt cô đơn. Nhưng cuối cùng bạn vẫn sẽ gói ghém các thứ và đi quanh nhà lần cuối cùng. Và một ngày nào đó sau khi bạn đi, nó sẽ trở thành nhà của một ai khác, một tờ giấy trắng mà họ sẽ lấp đầy bằng kí ức của chính họ, chôn vùi cuộc đời mà bạn đã gây dựng bằng một lớp sơn mới, để lại chẳng còn gì ngoài những thanh âm vang vọng của những điều đã từng một lần ở nơi đây. Để lại căn phòng không chỉ trống vắng mà còn siêu-trống-vắng với số người là con số âm, những cư dân vắng mặt mà dễ trông thấy, họ phát sang như những bảng hiệu đèn neon. Có lẽ đó là lý do tại sao chúng ta muốn tin vào ma. Có lẽ đó chỉ là ảo tưởng. một ảo tưởng trong ký ức của chúng ta mạnh mẽ đến nỗi để lại những dấu ấn trên tường, có thể có ý nghĩa gì đó với người khác, và không thể sơn đè lên. Ta chỉ muốn đánh dấu khoảng thời gian của mình ở đây để tiếp tục làm cho những căn phòng tràn đầy những kí ức đang sống. Và nếu ngôi nhà của chúng ta bị ma ám, đó là vì chính chúng ta đang ám ảnh bản thân mình.

 6. Onism

Bạn ở đây. Thoạt đầu, bạn mất phương hướng, nhưng sau đó nhanh chóng phác họa nên bản đồ của thế giới, vẽ một đường viền bao quanh cuộc sống của mình. Và như những người thám hiểm đầu tiên, sớm hay muộn, bạn phải xác nhận những khoảng trống trên bản đồ. Những trải nghiệm bạn chưa từng có. Một phần trong bạn vẫn khao khát muốn biết những điều ngoài kia. Sau cùng, những băn khoăn ấy có một sức nặng riêng, và bắt đầu ẩn hiện thấp thoáng trong cuộc sống hằng ngày của bạn. Cả triệu cánh cửa bạn phải đóng lại chỉ để tiến một bước về phía trước. Tất cả những điều bạn chưa làm và có lẽ không thể làm được; mọi mạo hiểm có lẽ hoặc không có thực; mọi địa điểm mà bạn *không* đặt chân đến; mọi ánh đèn từ chốn xa kia mà bạn chỉ có thể tự hỏi mình; mọi lịch sử mà bạn lần lượt né tránh trong gang tấc; mọi tưởng tượng ngủ yên trong trí óc bạn; tất cả mọi thứ mà bạn đang từ bỏ, để có mặt nơi bạn đang ở ngay lúc này; những câu hỏi bạn đặt ra sai cách là không thể trả lời. Thật lạ rằng một phần của vũ trụ ta thấy được nhỏ bé đến nhường nào. Lạ vì ta phải trải qua bao nhiêu điều chỉ để đến được đây, kẹt trong một cơ thể, ở một nơi tại một thời điểm. Lạ vì chúng ta phải tạo ra bao nhiêu lý do để giải thích tại sao vô số sự sống lại thuộc về mặt đất. Lạ vì ai trong chúng ta cũng có thể cảm thấy như ở nhà tại một thế giới kì lạ đến như vậy. Chúng ta vẽ ra những con quái vật trên bản đồ vì đó là biểu hiện cho sự an tòan. Chúng canh giữ các cạnh của vực thẳm và buộc chúng ta phải nhìn đi chỗ khác để ta có thể sống thoải mái trong Thế giới Đã biết, ít nhất là trong một lúc. Nhưng nếu ai đó hỏi bạn vào giờ phút cuối của cuộc đời, “Cuộc sống ở Trái Đất này ra sao?” có lẽ câu trả lời trung thực duy nhất là, Tôi không biết. Tôi từng đi qua đấy, nhưng tôi chưa bao giờ thực sự ở đấy cả.

7. Sonder

Bạn là nhân vật chính. Nhân vật chính diện. Là ngôi sao nằm ở tâm câu chuyện còn chưa kể hết của chính mình. Xung quanh bạn là các vai phụ: bạn bè và gia đình, xoay vòng quỹ đạo gần nhất. Tản xa ra một chút là mạng lưới bạn hữu quen thân rồi lại thành xa lạ theo năm tháng. Nhưng ở phía sau, yếu ớt và mờ ảo, là những vai nhỏ xíu. Những người qua đường ngẫu nhiên. Mỗi người đều có cuộc đời sống động và phức tạp như chính bạn. Họ sống cuộc đời vô hình quanh bạn, cũng mang trên vai gánh nặng của hoài bão, bạn bè, thông lệ, sai lầm, lo lắng, vinh quang và sự điên rồ có sẵn. Khi cuộc sống của bạn đã sang cảnh khác, đời họ cũng chớp sáng tại chỗ, được bao bọc trong đám mây mù chuyện xưa đùa cũ, và các nhân vật trong vô số câu chuyện khác mà bạn không thể nào thấy được. Bạn cũng không biết chúng hiện hữu. Đôi khi bạn chỉ xuất hiện một lần trong đó. Là người ngồi nhấm nháp cà phê phía sau họ. Là vệt mờ lưu thông qua trên cao tốc. Là nơi cửa sổ sáng lúc hoàng hôn.

Một từ dành cho những người thường nghĩ cuộc đời mình là một cuốn phim và bản thân là nhân vật chính: Nodus Tollen là cái cảm giác khi bạn biết rằng cốt truyện về bộ phim cuộc đời bạn dở như hạch và chẳng hợp lý gì cả.

9. Nighthawk

Một ý nghĩ nào đó cứ hàng đêm lại tìm đến với bạn, thí dụ như một nhiệm vụ đã quá hạn, một tội lỗi trong quá khứ vẫn đeo bám dai dẳng hay những mưu cầu về một tương lai tươi sáng và vô hình: những thứ này cứ lặp đi lặp lại, tìm đến với bạn vào khoảnh khắc trước giấc ngủ và qua thời gian dần xây dựng một cái ổ trong đầu bạn.

10. Dead reckoning

Cảm giác khi bạn nhận ra một người đã khuất thực ra có ảnh hưởng lớn tới mức nào tới cuộc đời của bạn, giống như con thuyền trên biển đêm bỗng mất phương hướng khi ngọn hải đăng vụt tắt vậy. Cảm giác của Harry Potter khi thầy Dumbledore qua đời cũng có thể được coi là một dạng “Dead Reckoning”.

 11. Adronitis

Đây là cảm giác giận dữ, thất vọng khi bạn gặp một người thú vị nhưng đồng thời cũng nhận ra sẽ mất thật lâu để có thể xây dựng mối quan hệ của cả hai. Bạn muốn thiết lập sự thân thiết thật nhanh nhưng biết rằng điều đó là không thể.

12. Mal de coucou

Danh từ chỉ hiện tượng khi mà bạn có một cuộc sống xã hội rất tích cực nhưng lại không hề có bạn thân, không có những người bạn thật sự tin tưởng để có thể thoải mái là chính mình khi ở bên, để có thể giúp đỡ bạn vượt qua khó khăn hay giúp xả bớt những bực dọc trong ngày. Mal de Coucou cũng được mô tả giống như cảm giác bạn ăn cả một bàn tiệc buffet nhưng vẫn thấy trống rỗng trong bụng.

13. Kairosclerosis

Khoảnh khắc bạn bất ngờ nhận ra là bản thân mình đang hạnh phúc, và bạn muốn được lưu giữ cảm giác hạnh phúc này càng lâu càng tốt, cho đến khi nó tan ra như những viên đường cuối cùng trong tách cafe vậy.

14. Hanker sore

Chỉ cảm giác ghen tức, bực bội khi phát hiện ra một người nào đó… quá hấp dẫn. 

15. Ambedo 

Một trạng thái trầm tư ủ dột, tập trung nhưng trong đầu lại hoàn toàn trống rỗng. khi mà bản thân bạn trở nên hòa nhập hẳn vào từng chi tiết bé nhỏ mà bạn không thường cảm nhận được: tiếng mưa rơi tí tách đập vào cửa sổ, những ngọn gió trên cao hay đụn khói bốc lên từ cốc cafe.

 

Người dịch:

1: Khanh Tran dịch , 3: Tran Tien dịch, 5: Trạm đọc dịch

Nguồn: http://www.dictionaryofobscuresorrows.com/