Sharing economy vẽ lại thị trường thế giới?

Với các ứng dụng trên mạng toàn cầu Internet và các dịch vụ như Uber, Airbnb… bạn có thể dễ dàng kiếm thêm tiền và trở thành những người tiêu dùng thông thái. Liệu đó có phải là giải pháp cùng thắng? Đây là một câu hỏi trị giá nhiều tỷ USD.

Cách thức vận hành mới của các dịch vụ chung này đang tái cấu trúc nhiều ngành nghề kinh tế với những hứa hẹn về nâng cao tính hiệu quả và sự linh hoạt. Sự phát triển chóng mặt của các loại hình chia sẻ như đi chung, mua chung, ở chung… đã làm đảo lộn những mô hình cũ, đồng thời kéo theo nhiều phàn nàn rằng những dịch vụ này thiếu tính an toàn, sự bảo vệ khách hàng và quyền của người lao động.

Hiện chưa có khái niệm chính thức cho Sharing economy. Một số dịch vụ tương tự trên mạng như Instacart và Postmates, chia sẻ hệ thống hạ tầng giữa những người hàng xóm như Peerby; chia sẻ việc chăm sóc thú cưng DogVacayl…

Hãng nghiên cứu PwC ước tính, hiện có 5 phân khúc thị trường trong nền kinh tế chia sẻ – gồm tài chính, nhân viên online, chung phòng trọ và đi chung xe. Theo chiến lược gia công nghệ Mary Jesse, Sharing economy sẽ là một phần tất yếu của mô hình nền kinh tế đang phát triển hiện nay. Theo bà, nhiều ngành kinh tế như dịch vụ taxi trong giao thông vận tải và các dịch vụ cho thuê phục vụ du lịch sẽ thay đổi hoàn toàn, trong khi các ngành khác như dịch vụ tài chính sẽ chỉ chịu tác động vừa phải từ quá trình chuyển đổi này. Đây là một phần của cuộc cách mạng công nghệ và dưới một dạng thức mới.

Trong khi đó, Arun Sundararajan, chuyên gia kinh tế thuộc Đại học New York với đề tài nghiên cứu về Sharing economy cho rằng, sự chuyển đổi này sẽ tác động tích cực tới tăng trưởng kinh tế và phúc lợi khi kích thích tiêu dùng bằng tăng sản lượng lao động và khuyến khích tư duy đổi mới của mỗi cá nhân và doanh nghiệp.

Uber có thể được coi là một ví dụ thành công của Sharing economy với tổng giá trị lên tới 40 tỷ USD và mạng lưới mở rộng ra hơn 200 thành phố tại 54 quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, Uber cũng như các dịch vụ Lyft và Sidecar đã vấp phải sự phản đối của các tài xế taxi, những người cho rằng các đối thủ của họ cạnh tranh không công bằng khi không phải đáp ứng các yêu cầu về giấy phép lái xe, an toàn và bảo hiểm.

Airbnb, hãng cung cấp dịch vụ nhà ở online cũng vấp phải sự chỉ trích của các ông chủ khách sạn. Các dịch vụ khác thuộc Sharing economy còn bao gồm Feastly, cho phép những đầu bếp tại gia có thể trở thành những bà chủ, ông chủ nhà hàng với dịch vụ cung cấp những món “tủ” của họ, hay Vinted – chuyên bán quần áo và Lending Club – một trong các dịch vụ cho vay theo nhóm.

Dean Baker, nhà kinh tế đến từ Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và kinh tế tại Washington cho rằng, những người tham gia vào các mô hình kinh doanh mới này có thể giàu lên nhanh chóng vì không phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Tuy nhiên, cần cân nhắc các nguy cơ, đặc biệt trong dịch vụ đi chung xe.

Từ góc độ của các chuyên gia về lao động, các dịch vụ trong Sharing economy mang tính tích cực vì khuyến khích nhà nhà, người người cùng kinh doanh. Theo nghiên cứu của chuyên gia kinh tế Alan Kreuger thuộc Đại học Princeton ở Mỹ, thu nhập của các lái xe tham gia Uber tăng đáng kể và họ hài lòng khi là một thành viên của mạng lưới này. Cụ thể, số tiền mỗi lái xe tham gia Uber có thể kiếm được nhiều hơn các lái xe taxi thông thường khoảng 6 USD/giờ. Tuy nhiên, sự so sánh là khập khiễng vì tài xế Uber phải trả các chi phí cố định khác. Theo ông Baker, ưu điểm của Sharing economy là mọi người đều có cơ hội làm thêm vào những lúc rảnh rỗi, nhưng lại thiếu các khoản thưởng cũng như bảo hiểm mà các nhân viên chính thức được hưởng.

Dự đoán về triển vọng của các dịch vụ trong Sharing economy, giới chuyên gia nhận định mô hình kinh doanh này sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong thời gian tới, lôi kéo nhiều thành viên. Thực tế này đặt ra thách thức đối với Chính phủ cần có những quy định phù hợp để kiểm soát.