Suy nghĩ ngược – Phương pháp tư duy của các nhà tư tưởng

Các triết gia Khắc kỷ cổ đại như Marcus Aurelius, Seneca, và Epictetus thường xuyên thực hiện một bài tập được gọi là “premeditatio malorum”, có nghĩa là “dự tính điều xấu.” Mục đích của bài tập này là hình dung ra những điều tiêu cực có thể xảy ra trong cuộc sống. Ví dụ:

– Mất việc và thành người vô gia cư

– Gặp phải chấn thương và bị liệt

– Danh tiếng bị hủy hoại và mất đi địa vị xã hội

– Bị kẻ thù bắt và chịu tra tấn đau đớn

…

Những người theo chủ nghĩa Khắc kỷ tin rằng bằng cách tưởng tượng trước tình huống xấu nhất, họ có thể vượt qua nỗi sợ hãi về những trải nghiệm tiêu cực và lập ra những kế hoạch tốt hơn để ngăn chặn chúng. Cách suy nghĩ mà trong đó bạn xem xét điều ngược lại với những gì bạn mong muốn được gọi là phép nghịch đảo – một kỹ năng được nhiều nhà tư tưởng vĩ đại sử dụng.

Trong sự nghiệp của mình, nhà toán học người Đức Carl Jacobi có những đóng góp quan trọng trong nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Đặc biệt, ông nổi tiếng với khả năng giải quyết các bài toán hóc búa bằng cách làm theo chiến lược “man muss immer umkehren”, hay được dịch thoáng ra là “phải luôn đảo ngược”.

Jacobi tin rằng một trong những cách tốt nhất để làm sáng tỏ suy nghĩ của bản thân là trình bày lại các bài toán ở dạng nghịch đảo. Ông hay viết ngược lại bài toán mà mình đang cố gắng giải quyết và thấy rằng đáp án thường đến với ông dễ dàng hơn.

Nghịch đảo là một công cụ tư duy mạnh mẽ vì nó giúp ta chú ý đến những sai sót và rào cản không dễ thấy nếu chỉ nhìn thoáng qua. Sẽ ra sao nếu điều ngược lại là đúng? Đôi khi, việc điều khiển bộ não tư duy theo chiều ngược lại có thể giúp khám phá những cơ hội đổi mới hấp dẫn.

Tham vọng là tốt nhưng nó dễ khiến chúng ta chỉ tập trung vào việc làm thế nào để đạt được thành công. Nhưng có bao giờ bạn thử xem xét mặt nghịch đảo của thành công chưa?

Hãy tự hỏi mình: “Bạn muốn tránh điều gì?”

Tránh sai lầm là một cách cải thiện đang bị đánh giá thấp. Trong hầu hết các công việc, bạn có thể tận hưởng một số mức độ thành công chỉ đơn giản bằng cách chủ động và đáng tin cậy – ngay cả khi bạn không đặc biệt thông minh, nhanh nhẹn hoặc tài năng trong lĩnh vực đó. Đôi khi xem xét lý do tại sao người ta thất bại trong cuộc sống quan trọng hơn tìm hiểu tại sao họ thành công.

So với việc xác định những gì có hiệu quả, việc xác định những gì không hiệu quả cũng có thể giúp bạn học được nhiều không kém. Bạn muốn tránh những sai phạm, lỗi lầm và thiếu sót nào? Phép nghịch đảo không nhằm đi tìm lời khuyên tốt, mà đi tìm lời khuyên ngược. Nó giúp bạn biết những gì cần tránh.

Dưới đây là một số cách khác để tận dụng phép nghịch đảo trong công việc và cuộc sống:

1. Quản lý dự án

Hãy tưởng tượng về mục tiêu hoặc dự án quan trọng nhất mà bạn đang thực hiện ngay lúc này. Bây giờ tua nhanh đến 6 tháng sau và giả sử rằng dự án hoặc mục tiêu đó đã thất bại.

Hãy kể câu chuyện về cách điều đó xảy ra. Điều gì đã diễn ra không như ý? Bạn đã mắc phải những sai lầm nào? Thất bại xảy ra như thế nào? Nói cách khác, hãy nghĩ về mục tiêu chính của bạn và tự hỏi bản thân, “Điều gì có thể khiến nó trở thành thất bại khủng khiếp?”

Mục tiêu của chiến lược của nó là chỉ ra những cách chính xác mà công ty có thể thất bại, từ đó xác định những thách thức và những điểm thất bại để bạn có thể lập kế hoạch ngăn chặn chúng từ trước.

2. Năng suất

Hầu hết mọi người muốn hoàn thành nhiều việc hơn trong thời gian ngắn hơn. Áp dụng phép nghịch đảo vào năng suất, bạn có thể hỏi, “Nếu tôi muốn giảm sự tập trung của mình thì sao? Làm thế nào để tôi bị phân tâm?” Câu trả lời cho câu hỏi đó có thể giúp bạn khám phá ra những gián đoạn mà bạn có thể loại bỏ để giải phóng thêm thời gian và năng lượng mỗi ngày.

Chiến lược này không chỉ hiệu quả mà còn an toàn hơn so với việc theo đuổi thành công. Ví dụ, một số người dùng thuốc hoặc chất kích thích thần kinh để tăng năng suất làm việc. Những phương pháp đó có thể hiệu quả, nhưng bạn phải chấp nhận nguy cơ gặp phải tác dụng phụ.

Trong khi đó, có rất ít nguy hiểm nếu bạn chỉ đơn giản để điện thoại của mình ở phòng khác, chặn các trang mạng xã hội hay rút phích cắm TV. Cả hai chiến lược đều giải quyết cùng một vấn đề, nhưng phép nghịch đảo cho phép bạn thực hiện nó từ một góc độ khác với ít rủi ro hơn.

Hiểu biết sâu sắc này tiết lộ một nguyên tắc chung: Theo đuổi thành công một cách mù quáng có thể gây ra hậu quả nặng nề, nhưng ngăn chặn thất bại thường mang lại rất ít rủi ro.

3. Dọn dẹp

Marie Kondo, tác giả của bộ sách bán chạy nhất rất được yêu thích Phép màu thay đổi cuộc sống từ việc dọn dẹp, sử dụng phép nghịch đảo để giúp mọi người dọn dẹp nhà cửa. Câu nói nổi tiếng của cô là, “Chúng ta nên chọn những gì mình muốn giữ lại, không phải những gì mình muốn bỏ đi.”

Nói cách khác, điều mặc định nên là bỏ đi bất cứ thứ gì đó không “khơi dậy niềm vui” trong cuộc sống của bạn. Sự thay đổi trong tư duy này đảo ngược việc dọn dẹp bằng cách tập trung vào những gì bạn muốn giữ lại thay vì những gì bạn muốn vứt bỏ.

4. Các mối quan hệ

Những hành vi nào có thể hủy hoại một cuộc hôn nhân? Thiếu sự tin tưởng. Không tôn trọng đối phương. Không để mỗi người có thời gian cho riêng mình. Dành toàn bộ thời gian cho con cái và không cùng nhau đầu tư vào mối quan hệ của hai người. Không giao tiếp cởi mở về tiền bạc và thói quen chi tiêu. Việc đảo ngược một cuộc hôn nhân tốt đẹp có thể chỉ cho bạn cách tránh một cuộc hôn nhân tồi tệ.

5. Tài chính cá nhân

Mọi người đều muốn kiếm nhiều tiền hơn. Nhưng nếu bạn đảo ngược vấn đề thì sao? Bạn có thể hủy hoại sức khỏe tài chính của mình bằng cách nào?

Tiêu nhiều hơn số tiền kiếm được là một con đường đã được chứng minh là sẽ dẫn đến thất bại tài chính. Bất kể bạn có bao nhiêu tiền, bạn sẽ chẳng bao giờ tìm ra cách tránh kết cục đó. Tương tự, nợ nần chồng chất là một tình huống khẩn cấp cần được giải quyết càng nhanh càng tốt. Còn việc dần dần mắc phải thói quen mua sắm và chi tiêu không kiểm soát có thể khiến bạn tự chuốc lấy căng thẳng tài chính.

Trước khi lo nghĩ quá nhiều về cách để kiếm nhiều tiền hơn, hãy chắc chắn rằng bạn đã tìm ra cách để không bị mất tiền. Nếu có thể tránh được những vấn đề đó, bạn sẽ vượt xa so với nhiều người khác và tránh khỏi rất nhiều đau đớn và thống khổ.

Tổng kết

Phép nghịch đảo có thể đặc biệt hữu ích vì nó thử thách niềm tin của chính bạn. Nó buộc bạn phải xem xét các quyết định của mình và ngăn bạn đưa ra quyết định vội vã sau kết luận đầu tiên của mình. Đó là một cách để chống lại lực hấp dẫn của thiên kiến xác nhận.  

Ngoài ra, phép nghịch đảo là một kỹ năng giúp bạn bước ra ngoài khuôn mẫu suy nghĩ thông thường và nhìn nhận các tình huống từ góc độ khác. Từ đó bạn có thể có nhiều giải pháp sáng tạo hơn rất nhiều.

Nguồn tham khảo: https://jamesclear.com/inversion

Nội dung được dịch và biên tập bởi Team Trần Đăng Khoa.