Nghĩ gì về kẻ thù ta

Thế nhân thật xấu xa, vẫn cứ luôn là vậy, bởi vì họ đang khốn khổ. Họ vu khống, ngồi lê đôi mách, gièm pha và cằn nhằn bởi vì họ không ở trong tâm trạng tốt.

Thế nhân thật xấu xa, vẫn cứ luôn là vậy, bởi vì họ đang khốn khổ. Họ vu khống, ngồi lê đôi mách, gièm pha và cằn nhằn bởi vì họ không ở trong tâm trạng tốt. Mặc dù họ xem chừng mạnh mẽ, mặc dù sự tấn công của họ có thể đặt họ vào một vị thế thống trị rõ ràng, những ý định xấu xa của họ là toàn bộ bằng chứng mà chúng ta cần tới để biết một cách chắc chắn rằng họ không hề ổn. Những người cảm thấy mãn nguyện thì không có nhu cầu làm đau người khác.

Thuyết này giúp ta có thể đảo ngược cái cảm giác bẽ bàng đến từ việc bị tấn công. Thật quá dễ để hình dung rằng những kẻ làm đau ta theo một cách nào đó là bất khả chiến bại và cao cao tại thượng; ta dễ dàng ghi nhớ những lý do để cảm thấy hổ thẹn về bản thân. Tuy nhiên, việc tâm niệm rằng tổn thương sinh ra sự xấu xa sẽ đưa đối thủ của ta vào thế yếu. Nào phải ta là kẻ đáng được thương hại, mà chính là kẻ tấn công ta với cái cảm giác cần phải nghiền nát ta kia. Một con người hẳn phải thấy mình nhỏ bé đến nhường nào thì mới có thể xem thường người khác.

Thuyết này giúp khôi phục một loại công lý mà có lẽ bản thân ta không thể trực tiếp thực thi. Lời giải thích về căn nguyên của sự ác tâm làm thay đổi cách ta đánh giá đối thủ của mình. Họ không còn nhất thiết phải là những kẻ mạnh mẽ và bất bại nữa. Có lẽ, ta không thể trừng phạt được họ, nhưng vũ trụ này có trật tự của riêng nó, và bằng chứng rõ ràng nhất của bản án nằm ở sự bất hạnh đang tiếp thêm sức mạnh cho hành vi tấn công của họ. Họ chẳng hề thoát khỏi việc tổn thương ta; sự trừng phạt của họ nằm ở nỗi đau mà họ phải chịu đựng đã dẫn đến cái nhu cầu cấp bách cần bất ngờ tấn công ta kia. Còn ta, kẻ không mong tổn thương người khác, thực ra lại là phe mạnh hơn; ta, kẻ không mong hạ thấp người khác, là người thực sự mạnh mẽ. Ta có thể chuyển từ vai nạn nhân bất lực thành chứng nhân giàu trí tưởng tượng của công lý.

Điều này nghe qua có vẻ quá tiện lợi; nhưng mà cũng hoàn toàn đúng. Tất nhiên, bản thân chúng ta còn lâu mới được xem là hoàn thiện, nhưng con người ta đơn giản là không bao giờ cần phải hãm hại người khác nếu như họ không tự dằn vặt chính mình trước.

Logic của lập luận này chỉ ra cách mà chúng ta có thể, khi cơn khó chịu nhất thời của ta đã qua đi, đối mặt với những người làm tổn thương mình. Trở nên khắc nghiệt và giáng đòn trả đũa mới hấp dẫn làm sao. Nhưng với một sự hiểu biết rõ hơn về nỗi bất an và buồn bã đã dẫn đến cơn nóng nảy lúc ban đầu, thì chỉ có duy nhất một con đường ở phía trước, dù rằng thật vô cùng thử thách: sự đáp trả bằng tình yêu.

Trích The School of Life (2019), Alain de Botton

Nguồn dịch: https://huongtdao.wordpress.com/2021/12/25/nghi-gi-ve-ke-thu-ta/